Jubileusz 60-lecia pracy w IBJ-IChTJ prof. Rajmunda S. Dybczyńskiego

5 grudnia 2017 r. w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej odbyła się konferencja naukowa pt.: „Wybrane Zagadnienia Analizy Śladowej” z okazji jubileuszu 60-lecia pracy w IBJ-IChTJ prof. dr hab. Rajmunda S. Dybczyńskiego. Wydarzenie to niezwykłe, a sam Jubilat podkreśla, że 60 lat pracy to w tym Instytucie, a w ogóle jest już tego nieco więcej…

Konferencję otworzył prof. dr hab. Andrzej G. Chmielewski, Dyrektor IChTJ, który przybliżył zebranym sylwetkę Profesora i historię jego pracy w Instytucie. Następnie odbyła się część seminaryjna, którą otworzył Przewodniczący Komitetu Chemii Analitycznej PAN - prof. dr hab. Bogusław Buszewski, a pełny program znajduje się na stronie http://www.ichtj.waw.pl/drupal/?q=node/840

Ogromnym dla mnie wyróżnieniem była możliwość wystąpienia z wykładem w obecności tak znakomitych Gości, jak i samego Jubilata, który nie tylko, że był Recenzentem mojej rozprawy habilitacyjnej, ale łączy nas także nietypowe imię i pasja związana z chromatografią jonową. Gdy On opublikował jedną z swoich pierwszych prac (Minczewski J. Dybczyński R., Separation of rare earths on anion exchange resins anion exchange behaviour of rare earth complexes with ethylenediaminetetraacetic acid) w prestiżowym czasopismie Journal of Chromatography A w 1962 roku …mnie nie było jeszcze na świecie…

Profesor Rajmund Stanisław Dybczyński urodził się w Warszawie w 1933 roku. W roku 1955 uzyskał tytuł magistra w chemii na Uniwersytecie Warszawskim i rozpoczął pracę w Instytucie Chemii Ogólnej w Warszawie, a od roku 1957 roku pracuje w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie. Jego zainteresowania badawcze obejmują m.in. rozwój nowych metod rozdzielania (w szczególności chromatografii jonowymiennej i chromatografii ekstrakcyjnej, a później także chromatografii jonowej) oraz oznaczania pierwiastków śladowych metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA). Prof. R. S. Dybczyński wielokrotnie przebywał na stażach zagranicznych, m.in. w Instytucie Geochemii i Chemii Analitycznej w Moskwie oraz Instytucie Politechnicznym w Brooklynie w Nowym Jorku. W roku 1963 uzyskał stopień doktora, a 8 lat później doktora habilitowanego. W 1987 roku uzyskał tytuł profesora, a od 1995 do 2008 roku był kierownikiem Zakładu Chemii Analitycznej w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie.

W latach 1975-80 pracował w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) kierując komórką kontroli jakości w laboratorium w Seibersdorfie. Jest autorem lub współautorem ponad 200 artykułów opublikowanych w czasopismach o zasięgu międzynarodowym, kilku monografii oraz haseł do słownika chemii analitycznej i chromatografii. Był lub nadal jest członkiem wielu prestiżowych organizacji zarówno krajowych, jak i międzynarodowych, w tym: Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk i przewodniczącym Komisji Nieorganicznej Analizy Śladowej. Był regionalnym redaktorem międzynarodowego czasopisma Geostandards Newsletter oraz Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, a także najważniejszego i najstarszego polskiego czasopisma publikującego prace z zakresu chemii analitycznej (Chemia Analityczna/Chemical Analysis). Jest laureatem wielu ważnych nagród, w tym: Państwowej Rady d/s Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej (1963 i 1969), Polskiego Towarzystwa Chemicznego (1963), Państwowej Agencji Atomistyki (1982) oraz Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1983). W 2002 roku Polskie Towarzystwo Chemiczne nagrodziło za wybitne osiągnięcia naukowe prof. Dybczyńskiego medalem im. Wiktora Kemuli. W roku 2008 z okazji 75-tych urodzin w uznaniu osiągnięć naukowych poświęcono Panu Profesorowi specjalny numer czasopisma „Chemia Analityczna/Chemical Analysis”. Jest dwukrotnym laureatem Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk, a w roku 2009 został uhonorowany nagrodą im. Jerzego Fijałkowskiego za osiągnięcia w zakresie produkcji i certyfikacji certyfikowanych materiałów odniesienia oraz za popularyzację zagadnień związanych z zapewnieniem jakości, a także medalem im. Andrzeja Waksmundzkiego przyznanym za osiągnięcia w naukach chromatograficznych.

Jedną z najbardziej prestiżowych nagród w dziedzinie radiochemii i chemii jądrowej jest nagroda George Hevesy Medal Award. Jej nazwa pochodzi od imienia węgierskiego chemika George de Hevesy żyjącego w latach 1885-1966, który otrzymał Nagrodę Nobla w roku 1943 w dziedzinie chemii za pracę nad wykorzystaniem izotopów, jako znaczników w badaniu procesów chemicznych. G.Hevesy Medal Award jest przyznawany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie chemii jądrowej i radiochemii a w szczególności metod radioanalitycznych. W roku 2013 została ona przyznana po raz pierwszy polskiemu naukowcowi – profesorowi R.S. Dybczyńskiemu za „wybitny wkład w rozwój radiochemicznej neutronowej analizy aktywacyjnej (RNAA) a w szczególności za sformułowanie idei metod definitywnych RNAA oraz osiągnięcia w certyfikacji materiałów odniesienia”.

Sam Jubilat, który początkowo nie był zwolennikiem organizacji swojego jubileuszu, pojawił się na nim w znakomitej formie w otoczeniu przyjaciół, współpracowników i co ważne Rodziny. Prawdziwą przyjemnością dla mnie była rozmowa z córką i żoną Pana Profesora, która wspominała o jeszcze jednym jubileuszu, także 60 letnim - małżeństwie z Profesorem. Cześć seminaryjną zakończyło bardzo osobiste wystąpienie Jubilata, który wspominał na własnym przykładzie o blaskach i cieniach pracy naukowca oraz o trudnych chwilach podczas swojej niezwykłej kariery. A czasy były to trudne i nie wszyscy wykazali się takim hartem ducha i niezłomnością.

Jubileusz 60-lecia pracy Profesora w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie odbył się dzień po Barbórce, tak ważnym wydarzeniu szczególnie na Górnym Śląsku skąd pochodzę. Na zawsze w pamięci pozostaną nam słowa Jubilata, który swoje wzruszające wystąpienie zakończył słowami „Szczęść Boże”.

Dziękujemy za wszystko Panie Profesorze!!

Rajmund Michalski
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, Zabrze